Hotspot 2

Wolven komen in de meest uiteenlopende landschappen voor, maar ze hebben een voorkeur voor dun bevolkte, laag gelegen en bosrijke gebieden. Wat trouwens niet betekent dat ze gebieden waar mensen wonen altijd uit de weg gaan.

Een wolvenroedel is zeer territoriaal. De roedel bezet een zo groot mogelijk territorium om zich van voldoende voedsel te verzekeren. De grootte van het gebied hangt af van de hoeveelheid aanwezige prooidieren, en van de leeftijd van de wolvenpups. Is het wolventerritorium groot, dan zijn er waarschijnlijk weinig prooidieren te vinden. Of de jongen zijn ouder dan zes maanden en hebben dus al net zoveel voedsel nodig als de volwassen wolven.

Wolven verdedigen hun territorium op twee manieren: door de grenzen te markeren met urine en uitwerpselen, en door gevechten met naburige roedels. De roedel verplaatst zich het liefst 's nachts en kan op een nacht afstanden van wel 60 tot 100 km afleggen.

Wolven rusten meestal in het gras of tussen de struiken. Behalve in het paarseizoen, dan verhuist de hele roedel naar de omgeving van het hol waar het vrouwtje haar jongen baart en zoogt.

Het wolventerritorium kent ook plekken waar wolven voor en na de jacht samenkomen, en waar de jonge onervaren wolven veilig kunnen spelen en rusten. Dit worden rendez-vous sites genoemd. 

De wolf is een schuw dier en zal mensen waar mogelijk uit de weg gaan. Wolvenaanvallen op mensen komen tegenwoordig nauwelijks meer voor. Voor zover we weten zijn er in de laatste vijftig jaar van de vorige eeuw in totaal zeventien mensen aangevallen door wolven. De helft van die aanvallen, in Europa, Amerika en Rusland, was het gevolg van hondsdolheid. Een ziekte die toen nog regelmatig de kop opstak.

In Europa heeft de wolf een beschermde status. Alleen in situaties waarin mensen of (tamme) dieren worden bedreigd door de wolf, mag daarvan afgeweken worden.  Hoewel de wolf mensen uit de weg gaat, zien veel mensen het dier liever gaan dan komen. Het negatieve imago van de wolf is het gevolg van zijn jachtinstinct. Komt de wolf een schaap tegen, dan zal hij er op jagen. En ook huisdieren zijn niet veilig voor hem. Herders en boeren zijn daarom niet blij met de terugkeer van de wolf naar Nederland. Om samen te kunnen leven met dit dier, zullen we dus naar duurzame oplossingen moeten zoeken. Bijvoorbeeld door ons vee te beschermen met elektrische hekken en waakhonden.

De wolf is een sleutelsoort. Dat betekent dat hij grote impact heeft op het ecosysteem waarin hij leeft. Wolven jagen op herten, reeën en wilde zwijnen: vooral op zieke, gewonde of zwakke dieren.  Zijn er ergens wolven, dan blijven de populaties van deze hoefdieren beperkt in aantal en in evenwicht.

Dat laatste is ook gunstig voor de land- en bosbouw. Wilde hoefdieren veroorzaken in Europa namelijk jaarlijks voor miljoenen euro's aan schade. De dieren beschadigen en vertrappen de oogsten, en ze grazen het bos kaal.

De wolf vangt niet alleen hoefdieren, hij beïnvloedt met zijn aanwezigheid ook hun gedrag. Een studie in het Białowieża-bos in Polen wees uit dat door de dreiging van de wolf, de hoefdieren minder tijd besteden aan eten en sneller van positie veranderen. Planten en bomen kunnen zo weer groeien, waardoor andere dieren als vogels, vissen en bevers meer leefruimte krijgen.

Een ander gunstig effect van de wolf heeft ook te maken met zijn eetgewoonten. De wolf laat vaak resten van zijn prooi achter. Roofdieren zoals adelaars, eksters en beren eten die op. Daardoor kunnen ze in de winter, als er weinig voedsel is, makkelijker overleven.
In gebieden waar wolven zijn, komen bovendien minder vossen en gewone jakhalzen voor. En dat is gunstig voor de prooidieren van deze jagers: vogels en knaagdieren. Hun populaties kunnen dan herstellen en groeien.

De rol van de wolf in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland

Mocht de wolf ooit het Kennemerland en de duinen bereiken, wat zijn dan de gevolgen voor het landschap en de ecologie? We vroegen een aantal experts naar hun mening.

Dick Groenendijk, ecoloog bij PWN: "De terugkeer van de wolf in Nederland en Europa is een compliment voor de Nederlandse natuurbeheerders. En natuurlijk voor het Europese natuurbeheer in het algemeen. Alle inspanningen van de afgelopen  jaren om de biodiversiteit te vergroten, worden hiermee beloond. De terugkeer van een groot roofdier als de wolf, maakt het ecosysteem completer.
Wolven eten het liefst herten en everzwijnen, in de duinen zullen zijn belangrijkste prooidieren damherten en reeën zijn. De komst van de wolf naar de duinen zou niet alleen effect hebben op de omvang van deze populaties, maar ook op hun patroon van foerageren. Op de plekken waar wolven vaak komen, blijven de prooidieren namelijk weg. Er ontstaan dan natuurlijke mozaïeken van begrazing in de natuurgebieden."

Marieke Kuipers, adviseur Beleidsadvies & Planvorming sector Natuur bij PWN: "Een groot roofdier als de wolf speelt een sleutelrol in de ecosystemen. Zijn komst zal op de duinen zeker een positief effect hebben. "

Leo Linnartz, ecoloog bij ARK Natuurontwikkeling: "Als de wolf zich in de duinen vestigt, zal hij vooral reeën en damherten eten. Wisenten en hooglanders laat hij met rust. Dat zijn sociale kuddes en daardoor te gevaarlijk voor de wolf om op te jagen. Ook konijnen lopen weinig gevaar want de wolf heeft vooral grote prooien nodig om te kunnen overleven. Kleinvee als schapen is voor de wolf wel aantrekkelijk. Daarom is het belangrijk dat we leren hoe we dit vee  kunnen beschermen. Elektrische hekken en waakhonden zijn waarschijnlijk voldoende om wolven op afstand te houden.
De aanwezigheid van de wolf heeft ook effect op het gedrag van zijn prooi. Reeën en damherten gaan de voor hun gevaarlijke plekken mijden waardoor smakelijke vegetatie daar terug kan groeien. Ook andere dieren profiteren van de komst van de wolf. De karkassen die de wolven achterlaten zijn goed voedsel voor raven en allerlei soorten kevers. Die dieren zullen dus in aantal toenemen."

A wolf always hunts within its own territory. In countries such as Russia or America, that territory is very large. In Europe there is less space, so the territory is also smaller: between 100 and 500 square kilometers. Also pretty big, considering that the surface of Amsterdam is 219 square kilometers.

A wolf eats 2 to 6 kilos of meat every day. That's a lot. No wonder, then, that wolves often hunt. Every day the pack traces a part of the territory to food. Their strong nose helps. A wolf can smell its prey up to two kilometers away.

Wolves prefer to hunt large hoofed animals such as wild boar and deer. But the wolf also likes small mammals, birds, large insects, fish and even wild fruit or waste. The wolf can also feed on livestock or domestic animals, if these are not well protected by electrical fences and guarding dogs. The pack is constantly searching for food, exploring every day 9% of the territory. 

Wolves use a wide range of habitats, low elevation forested areas with low level of human interference are preferred but they don’t necessarily avoid populated areas. A wolf pack is exceptionally territorial and it usually establishes areas much larger than necessary in order to ensure enough supply of food. The size of the occupied territory depends on the number of prey available and the age of the puppies. The larger territories are found where the availability of prey is low or when the cubs reach the same needs in food as the adults (around 6 months old). Wolves usually choose their territory in mountains or forest areas, where there is less human presence and more prey availability.

The territory is defended in two ways: by marking the borders with urine and feces or with physical fights between neighboring packs. The pack usually moves during night time, covering even more than 100 km per night.

During most of the year, wolves rest and sleep on grass or among shrubs but when the reproductive season arrives, the wolf pack stays near the den, where the female can deliver and take care of the pups. The territory also includes other special areas (rendezvous sites) where wolves usually meet before and after hunting and where the young and inexperienced ones can play and rest in safety.