Sinds begin februari hoor ik, in alle vroegte, een merel zingen op Buitenplaats Elswout. Dat doet-ie vanaf een hoge plek, zodat de zang ver te horen is. De merelzang kondigt het voorjaar aan en natuurlijk het broedseizoen!

Wettelijke bescherming

De broedperiode verschilt per vogelsoort en varieert per jaar, maar veel vogelsoorten broeden ongeveer tussen maart en juli. Moerasvogels en andere watervogels broeden later. De bosuil is, door de vele oude beuken met holtes een vaste bewoner van Elswout, en begint in februari al met broeden. Nesten en eieren zijn gedurende de hele broedperiode wettelijk beschermd. Vanaf het eerste takje, tot het uitvliegen van het laatste jong, mogen vogels niet worden verstoord.

Broedvogels van Elswout

Buitenplaats Elswout is een geliefde broedplaats voor met name bosvogels, zoals de grote bonte specht, zanglijster, zwartkop, holenduif, boomklever en boomkruiper. De vele oude beuken die Elswout rijk is, bieden nestgelegenheid voor de holenbroeders onder deze soorten.

Door het vele water trekt Elswout ook veel eenden en ganzen aan. De grauwe gans, nijlgans en Canadese gans broeden graag in de buurt van het water evenals de wilde eend, krakeend, slobeend en kuifeend. Ook het waterhoentje en de meerkoet vinden daar hun plek.

Blijf op de paden en houd je hond aan de lijn

Steeds méér mensen ontdekken Buitenplaats Elswout. Dat is natuurlijk fantastisch, de buitenplaats verdient belangstelling en waardering. Maar het heeft ook een keerzijde. De druk op de natuur wordt groter. Ondanks de duidelijke spelregels zoals ‘houd je hond aan de lijn’ en ‘ treed niet buiten de paden’ houdt een deel van de bezoekers zich niet aan deze gebiedsregels. De onvoorspelbaarheid in bewegingen van een loslopende hond werkt enorm verstorend op vogels, maar dat realiseren de losbandige hondenbezitters zich niet, helaas.

Beheer tijdens het broedseizoen

De boswachters van Staatsbosbeheer zijn extra waakzaam tijdens het broedseizoen. Zolang er geen nesten van broedende vogels worden verstoord, mag er best onderhoud worden uitgevoerd. Maar Staatsbosbeheer neemt op Elswout het zekere voor het onzekere en snoeit in die periode niet. Nesten van broedende vogels zijn namelijk niet altijd gemakkelijk te ontdekken.

Geen grootschalige activiteiten tijdens broedseizoen

De impact van verstoring op broedende vogels is vooral groot bij grote aantallen bezoekers. Dat bleek maar weer eens uit een uitgebreide literatuurstudie naar verstoring van vogels door recreatie uit 2022, een uitgave van Vogelbescherming Nederland. Voorheen werden er ook activiteiten tijdens het broedseizoen georganiseerd op de buitenplaats. Afgelopen jaar (2023) is besloten die activiteiten buiten het broedseizoen te plannen om verstoring van broedvogels te voorkomen. De reguliere rondleidingen over wegen en paden kunnen wel gewoon blijven doorgaan.

Tekst: Anne Voorbergen, boswachter Staatsbosbeheer

Foto: Grote bonte specht

Literatuurverwijzing:

Krijgsveld KL, B Klaassen & J van der Winden (2022). Verstoring van vogels door recreatie. Literatuurstudie van verstoringsgevoeligheid en overzicht van maatregelen. Deel 1 hoofdrapport & deel 2 soortbesprekingen. Uitgave Vogelbescherming Nederland, Zeist.