Sinds de lente van 2019 leeft op de Noord Veluwe een wolvenroedel van vijf wolven. De aanwezigheid van de wolf in een dichtbevolkt land als Nederland roept al snel de vraag op: is de wolf gevaarlijk voor mensen?
Hoewel het risico dat mensen worden aangevallen door wolven heel laag is in de moderne wereld, is het risico niet nul. In hun onderzoek naar aanvallen van wolven, benadrukken Linnell en Alleau (2016), van het Noorse Instituut voor Natuuronderzoek, dat wolven kunnen aanvallen in zeer specifieke en zeldzame omstandigheden. Maar het is onwaarschijnlijk dat een gezonde wolf mensen zal benaderen.
Er leven momenteel 17.000 wolven in Europa, waarvan er veel in de nabijheid van miljoenen mensen leven, en toch vinden we alleen bewijs voor een handvol aanvallen in de afgelopen decennia. Uit het kleine aantal gedocumenteerde aanvallen kan worden geconcludeerd dat de overgrote meerderheid van de wolven geen enkele bedreiging vormt voor de menselijke veiligheid. Een persoon in wolventerritorium heeft een grotere kans om gewond te raken door een hond, een blikseminslag, een bijensteek of een aanrijding met een hert, dan dat hij wordt verwond door een wolf.
Beeld: Little Red Riding Hood by Jessie Willcox Smith, 1911 (links). The wolf blows down the straw house in a 1904 adaptation of the fairy tale Three Little Pigs (rechts).
Als de wolf zo goed als geen risico voor mensen vormt, waar komt deze angst dan vandaan?
Eeuwenlang associeerde de westerse cultuur de wolf met barbaarse en ketterse symbolen. Sinds de Middeleeuwen waren kwaadaardige en woeste wolven de negatieve hoofdrolspelers van ontelbare verhalen en fabels. De bekendste is waarschijnlijk Roodkapje, een folkloristisch verhaal dat al werd verteld door Franse boeren in de 10e eeuw, werd herzien in 1697 door Charles Perrault en in de 19e eeuw door de gebroeders Grimm. Misvattingen geworteld in mythe en folklore, samen met concurrentie tussen wolven en mensen om wild en vee, droegen bij aan een negatieve houding tegenover wolven.
Tot in de 20e eeuw zijn er verschillende gedocumenteerde aanvallen van wolven op mensen (vooral kinderen) te vinden in oude kerkarchieven of kranten. Het is belangrijk om deze gegevens kritisch te bekijken en de feiten in het juiste perspectief te plaatsen: in het verleden werden de meeste aanvallen veroorzaakt door wolf-hond kruisingen (hybriden) en door wolven met hondsdolheid, een ziekte die tegenwoordig niet meer wijdverspreid is in Europa. In het verleden werden kinderen ingezet als landarbeiders en herders, die hen alleen in afgelegen wolventerritoria brachten, waardoor ze kwetsbaar werden voor aanvallen van wolven.
De mens is gevaarlijker voor de wolf
De wolf staat aan de top van de voedselketen, zonder natuurlijke roofdieren. Toch is het leven van een wolf vol gevaren. De natuurlijke oorzaken van de wolvensterfte zijn voornamelijk verhongering, die vooral pups treft. Volwassen wolven sterven meestal door territoriale gevechten met wolven uit andere roedels of vanwege de voedselconcurrentie met beren en andere roofdieren. De mens vormt vandaag de dag echter de grootste bedreiging voor wolven. De botsing met voertuigen is een van de belangrijkste oorzaken van wolvensterfte, samen met (illegale) jacht en reguleringsbeheer van de soort. De wolf heeft de neiging om dicht bevolkte gebieden met veel mensen te mijden. Wolven kunnen overleven in gebieden waar voldoende rust, ruimte en voedsel is.
Kortom, hoewel de kans om aangevallen te worden door een wolf tegenwoordig zeer onwaarschijnlijk is, zijn wolven instinctieve, wilde roofdieren en is het beter om hen op een respectvolle afstand te houden.
Wil je meer weten over de wolf? Kom dan naar de tentoonstelling ‘Door de ogen van de wolf’ in Bezoekerscentrum De Kennemerduinen. De tentoonstelling is tot 1 oktober 2019 gratis te bezoeken.
Tekst: Giulia Variara, Ecoloog bij PWN.
De informatie voor dit artikel is verzameld uit de volgende artikelen:
Fritts, S.H., Stephenson, R.O., Hayes, R.D. and Boitani, L., 2003. Wolves and humans.
International Wolf Center 2003 (www.wolf.org)
Linnell, J.D. and Alleau, J., 2016. Predators that kill humans: myth, reality, context and the politics of wolf attacks on people. In Problematic Wildlife (pp. 357-371). Springer, Cham.
Linnell, J.D., Solberg, E.J., Brainerd, S., Liberg, O., Sand, H., Wabakken, P. and Kojola, I., 2003. Is the fear of wolves justified? A Fennoscandian perspective. Acta Zoologica Lituanica, 13(1), pp.34-40